- βραχιονόποδα
- Θαλάσσιοι οργανισμοί με δίθυρο όστρακο, που ζουν μόνιμα στον βυθό. Κάποτε τους θεωρούσαν ομοταξία των μαλακιοειδών, σήμερα όμως ταξινομούνται ως ιδιαίτερο φύλο. Στο παρελθόν γινόταν σύγχυση ανάμεσα στα β. και τα ακέφαλα μαλάκια (ελασματοβράγχια) γιατί, όπως κι εκείνα, έχουν σώμα άμορφο, κλεισμένο σε όστρακο με δύο θυρίδες, που παράγεται από τον μανδύα. Από τις δύο θυρίδες των β. η μία είναι ραχιαία και η άλλη κοιλιακή, και διαφέρουν στο σχήμα και στις διαστάσεις. Όταν το ζώο πεθαίνει, παραμένουν κλειστές. Τα μαλάκια, αντίθετα, έχουν τις περισσότερες φορές δύο όμοιες θυρίδες, τη μία στην αριστερή και την άλλη στη δεξιά πλευρά του σώματος, οι οποίες ανοίγουν και μετά αποχωρίζονται εύκολα, όταν το ζώο πεθαίνει.
Τα β. έχουν έναν σαρκώδη ποδίσκο που βγαίνει από τις θυρίδες για να στερεωθεί στον θαλάσσιο βυθό ή στα άλλα βυθισμένα αντικείμενα. Από τις πλευρές του στόματος ξεκινούν δύο βραχίονες, οι οποίοι φέρουν στα άκρα πολυάριθμες βλεφαρίδες που με τις παλμικές κινήσεις τους δημιουργούν ρεύμα ύδατος προς το στόμα κι έτσι μεταφέρονται μικρά ζώα για τη συντήρησή τους· όταν το ζώο βρίσκεται σε ακινησία, τότε οι βραχίονες είναι τυλιγμένοι σε σπείρα μέσα στις θυρίδες. Τα είδη που ζουν σήμερα φτάνουν τα 160 και είναι διασκορπισμένα σε όλες τις θάλασσες.
απολιθωμένα β. Τα β. έχουν μεγάλη σημασία για την παλαιοντολογία λόγω της μεγάλης διάδοσής τους στις θάλασσες των περασμένων γεωλογικών αιώνων, κυρίως του παλαιοζωικού και του μεσοζωικού, και εξαιτίας της σχετικά καλής διατήρησης των απολιθωμένων λειψάνων τους. Τα πρώτα που εμφανίστηκαν ήταν τα άναρθρα, που ήδη αντιπροσωπεύονταν στον προκάμβριο αιώνα· στην ομάδα αυτή υπάρχουν σχήματα που παρέμειναν σταθερά από την κάμβριο περίοδο έως σήμερα. Οι αντιπρόσωποι των αρθρωτών που είναι γνωστοί από την κάμβριο περίοδο φτάνουν στη μεγαλύτερη εξέλιξή τους στη σιλούριο περίοδο, παρουσιάζουν κάμψη στη δεβόνιο και αυξάνουν και πάλι στη λιθανθρακοφόρο και πέρμιο. Μεταξύ των οικογενειών που συναντώνται αποκλειστικά στον παλαιοζωικό αιώνα είναι οι εξής (με τη λατινική επιστημονική τους ονομασία): οrtidae, strofomenidae, productidae, richtofenidae. Στον κατώτερο ιουρασικό (λιάσιο) εμφανίζονται οι τελευταίοι αντιπρόσωποι που έζησαν στον παλαιοζωικό. Κατά την τριτογενή και στη σημερινή εποχή τα β. έχασαν το μεγάλο ενδιαφέρον που διατηρούσαν κατά το παρελθόν. Τα β. ανευρίσκονται με ευκολία στα ασβεστολιθικά ιζήματα και σπάνια στα αργιλούχα ιζήματα.
Πάνω, τομή της Magellania flavescens: 1) οισοφάγος, 2) στομάχι, 3) ποδίσκος, 4) μύες, 5) βλεφαριδωτός βραχίονας. Δεξιά, πιθανή εξέλιξη κύριων ομάδων των βραχιονοπόδων κατά τις διαδοχικές γεωλογικές εποχές.
Dictionary of Greek. 2013.